COLUMN
…. een nieuw begin. Ik ben thuis de muren aan het schilderen en luister ondertussen naar de podcast FOUT van schrijver-journalist Rick Blom. Op een integere manier interviewt hij kinderen van mensen die ‘fout’ waren in de tweede wereldoorlog. De vader van Maarten was een keiharde NSB’er. Vertrouweling van Mussert, lid van het Vrijwilligerslegioen, gewond aan het Oostfront. En een tirannieke opvoeder. “Ik probeerde onzichtbaar te zijn voor zijn blikken.” De vraag die hem maar niet loslaat: waarom?
Ook in mijn eigen familie spelen dit soort verhalen. Mijn vader was als arts in opleiding hospik tijdens het bombardement van Rotterdam, hij maakte alles mee. Tijdens de oorlog togen mijn ouders echter naar Duitsland. Eind ’45 werd, aldus mijn moeder, bij thuiskomst de gewetensvraag niet gesteld. Er werd niet over gepraat. Iedereen was blij dat de oorlog voorbij was en met de blik vooruit overheerste de wederopbouw. Zeventig jaar later antwoordt ze op mijn ‘waarom?’: “Je vader kon in Oldenburg, vlak over de grens, in een ziekenhuis aan de slag. Ik ging mee en voelde me verlaten en eenzaam daar op dat ziekenhuisterrein, met een baby en een tweede op komst. Er was nergens werk en je moest toch wat.” Vergeleken met Maarten’s verhaal en dat van andere kinderen in FOUT is mijn ouders’ zonde klein. Maar net zo goed onbespreekbaar en verscholen in een duister verleden.
Ook bij UP! hoor ik ouderen vertellen over soortgelijke ervaringen en zie ik hoe die verstopte verhalen gaten veroorzaken in het kwetsbare weefsel dat geweten heet, het innerlijk besef van goed en kwaad. Dat is wat ik ook bij de kinderen in de podcast beluister: ze voelen zich verantwoordelijk voor het gedrag van hun ouders, maar kunnen er natuurlijk niets aan doen. Zij zijn de dupe van de generaties voor hen en dragen de gevolgen.
Ik hoop dat het delen van dit soort verhalen maakt dat we minder hard over elkaar oordelen, zeker met alle spanningen in de wereld en 4 en 5 mei op komst. Laten we net als een boom ons durven te ontdoen van oude bladeren en het frisse groen van nieuwe inzichten een kans geven. Dat proces heeft tijd nodig, het ligt uitermate gevoelig en is kwetsbaar. Maar laten we blijven luisteren naar elkaar en vertellen, juist nu, over wie en wat maakt tot wie we zijn.
